Partnerproject: Boswachterswoning door Erfgoed en Visie
Iedere maand zetten we een project van een van onze partners in de kijker. Als eerste in de reeks vertelt Erfgoed en Visie over de boswachterswoning op het Renesse-domein in Oostmalle dat het bureau restaureerde tot architectenkantoor. We spraken met Kurt Loomans, architect en medevennoot van het bureau dat gespecialiseerd is in restauratie.
Jullie bureau is gevestigd in een bijzonder gebouw aan de rand van het bos en toch in de dorpskern.
De boswachterswoning ligt inderdaad in een hoek van het kasteeldomein de Renesse in Oostmalle, net aan de rand van de dorpskern. De woning werd gebouwd in 1908 in neo-Vlaamse-renaissancestijl. Tot 1998, wanneer de laatste boswachter overleed, behield de woning haar functie als dienstwoning van het domein. Na jaren van leegstand werd de woning in 2005 in erfpacht genomen door Erfgoed en Visie en met veel zorg gerestaureerd. Vanaf augustus 2007 is ons architectenbureau hier gevestigd.
Hoe zijn jullie hier terechtgekomen?
Het pand is eigendom van de gemeente Malle. Via een open oproep konden kandidaten meedingen naar de erfpacht van de boswachterswoning. Erfgoed en Visie werd geselecteerd waar we enorm blij mee waren. Edith Vermeiren, bestuurder van Erfgoed en Visie, is namelijk al vanaf de oprichting van haar bureau in 1989 betrokken bij de restauratie van het kasteel de Renesse. De boswachterswoning, die deel uitmaakt van het domein, is voor ons dé locatie bij uitstek om het bureau in onder te brengen.
Hoe hebben jullie de renovatie aangepakt?
Omdat de woning een beschermd monument is, moesten we uiteraard rekening houden met de erfgoedwetgeving en afstemmen met de erfgoedconsulent. De restauratiewerken werden uitgevoerd met subsidie van de Vlaamse Overheid. In een eerste fase inventariseren wij steeds het volledige pand en achterhalen we de historiek van het gebouw. Al die gegevens geven een waardering van het project, waarmee we aan de slag kunnen voor een ontwerp. Daarbij werken we het restauratiedossier verder uit en worden de restauratie-ingrepen afgestemd op de erfgoedwaarde van het gebouw.
"Zelfs de bestaande bakoven hergebruiken we om samen pizza’s in te bakken."
We hebben het pand integraal behouden en heropgewaardeerd. Zo zijn bijvoorbeeld de volledige historische kleurstellingen teruggebracht voor zowel het interieur als het exterieur. Op de oude muren van de eetkamer voerden we het kleuronderzoek uit. Zelfs de bakoven in het bijgebouw werd hersteld en hergebruiken we af en toe om samen pizza’s in te bakken tijdens teambuildings. De kwaliteiten van het historische erfgoed worden op die manier bewaard en geïntegreerd in een nieuwe context.
Het zal niet evident geweest zijn een kantoor in te passen in een kleine, monumentale woning?
De grootste uitdaging was inderdaad het integreren van een hedendaags kantoor in een historisch interieur. Bij de restauratie werd er maximaal rekening gehouden met het oorspronkelijke karakter van de woning en werd het gebouw ingericht als een gezellige kantoorruimte. De boswachterswoning is een klein gebouwtje waar we nu met meer dan tien personen werken. De historische kamers van de woning hebben we behouden. Op de verdieping hebben we één van de oorspronkelijke kamers omgevormd tot kantoor, in de andere kamer staat de printer. De open zolderruimte hebben we uitgebreid met een mezzanine.
"Beneden zat een hele grote zwamaantasting die het hout had beschadigd. Voor een andere bouwheer kan dat best moeilijk zijn om doorheen te kijken."
Omdat het pand lang leeg heeft gestaan, doken er wel wat problemen op. Zo zat er beneden een hele grote zwamaantasting die een aanzienlijk gedeelte van het hout had beschadigd. Dat zijn toch wel serieuze ingrepen die dan uitgevoerd moeten worden, maar op zich is dat voor ons redelijk vertrouwd. Ik kan me voorstellen dat dit voor een andere bouwheer best moeilijk kan zijn om doorheen te kijken.
Verder was het een fijne uitdaging om zowel architect als bouwheer te zijn van het project. Het was erg leuk om als team aan een eigen restauratieproject te werken waar we nadien als kantoor zouden intrekken. Je bent in zo’n geval nog meer betrokken bij de werken.
Wat is de meerwaarde van jullie project voor het dorp?
De boswachterswoning is beeldbepalend voor de Lierselei en fungeert met haar omgeving als toegangspoort tot de dorpskern van Oostmalle. Bij aanvang van de restauratiewerken was het gebouw leeg en vervallen. De buurtbewoners zagen het gebouw aftakelen dus als beeld vanuit het dorp was dit niet erg fijn. Toen de erfpacht aan ons werd toegekend, hebben we voor de buurt een kennismakingsfeest gehouden in de ruwbouw. Later toen het pand gerestaureerd was, hebben we de buurt opnieuw uitgenodigd om de opening te vieren. Ook de familie van de laatste boswachter is langs geweest om te komen kijken naar de restauratie. De dag nadien kon iedereen een kijkje komen nemen tijdens openmonumentendag.
"Onze slagzin binnen kantoor luidt ‘Non mihi, non tibi, sed nobis’, wat zoveel betekent als ‘niet voor mij, niet voor u, maar voor ons allen’"
Het historische karakter van de woning werkt vermoedelijk ook inspirerend?
Dat klopt. Iedereen die het kantoor binnenstapt, ervaart de oorspronkelijke sfeer van de woning. Het is voor iedereen die bij Erfgoed en Visie werkt een zeer fijne werkomgeving. We zijn elke dag bezig met het behoud van monumentale gebouwen en het is dus zeer inspirerend om zelf in een beschermd monument te werken. Deze maatschappelijke inzet sluit naadloos aan bij onze slagzin “Non mihi, non tibi, sed nobis” wat zoveel betekent als ‘niet voor mij, niet voor u, maar voor ons allen’.
Dit project is bovendien meer dan enkel een mooi visitekaartje voor ons bureau. Omdat we bij deze restauratie ook als bouwheer betrokken waren, kunnen we ons beter in die rol en verwachtingen plaatsen. Vooral naar toekomstige bouwheren toe is het zeer leerrijk en belangrijk om die ervaring te kunnen delen. Als je zelf niet kan voelen hoe het is om te leven in een monument, dan denk ik dat het soms moeilijk is om het realistisch voor te stellen. We ervaren nu zelf dat sommige mankementjes in een historisch gebouw niet opwegen tegen wat je er voor terugkrijgt.
Waarom zijn jullie partner van AR-TUR?
In de afgelopen jaren zijn er reeds verschillende uitdagingen door AR-TUR in kaart gebracht waarbij ons erfgoed centraal staat. Als partner willen we AR-TUR hier graag in ondersteunen. Zo werkten we bijvoorbeeld mee aan het eerste Kempenlab Gevangen in beschermd landschap, waarbij onder andere Merksplas-kolonie in de picture kwam. Uiteraard ligt dit project ons zeer nauw aan het hart omdat we enerzijds de herbestemming en restauratie van de kapel en de grote hoeve begeleiden en anderzijds ook als conservatiearchitect optreden bij de restauratie en vernieuwing van de gevangenis. AR-TUR streeft naar een ruimtelijke kwaliteit van de gebouwde omgeving in de Kempen-regio. Het is omwille van dergelijke kwaliteit dat monumenten, stads- en dorpsgezichten en cultuurhistorische landschappen beschermd werden en worden. Daaraan continuïteit en vernieuwing geven, is de missie van Erfgoed en Visie waarmee we dus naadloos aansluiten bij de missie van AR-TUR.
Wil je ook partner worden van AR-TUR? Vind er alles over terug op onze partnerpagina en aarzel niet om contact op te nemen om jullie wensen te bespreken.