Partnerproject: Sociale woningen Mechelsesteenweg door Archiles architecten
Om de beurt laten we één van onze partners aan het woord en zetten we een project van hen in de kijker. Archiles architecten licht ons hun inbreidingsproject in Heist-op-den-Berg toe. Een bijzonder project als schakel tussen de drukke sfeer van de steenweg en het rustige binnengebied. We spraken met Koen Dergent (architect en bestuurder) en Jan Van Pelt (ingenieur architect) van Archiles architecten. Zij vertelden hoe je tegelijk kan verdichten en een open groene ruimte aan de buurt kan geven.
De site is momenteel braakliggend en ongebruikt terrein?
Dat klopt. Het uitgestrekte groene binnengebied, vlakbij het station van Heist-op-den-Berg, is lange tijd zonder invulling gebleven. De sociale huisvestingsmaatschappij Kanton Heist-op-den-Berg is opdrachtgever voor de nieuwe woonwijk die hier binnenkort zal opgericht worden. De toekomstige sociale woningen zijn verankerd met de omgeving en sluiten aan op de omliggende percelen en infrastructuur. Centraal komt een grote blauw-groene open ruimte voor de ganse buurt, die de sociale cohesie moet bevorderen. Deze publiek ruimte bevat verschillende plekken (erf, wadi, speelbos) die diversiteit bieden. Het zal in de eerste plaats gericht zijn op de buurtbewoners maar wordt ook volledig opengesteld naar alle inwoners van Heist-op-den-Berg.
Die diversiteit vinden we ook terug in de 45 nieuwe wooneenheden die uit verschillende typologieën bestaan. Hoe zijn die tot stand gekomen?
Er worden diverse woonvormen aangeboden in het project, waarmee we een brede sociale mix willen bekomen. We onderscheiden erfwoningen (gestapelde woningen), een urban villa (appartementen) en parkwoningen (half open bebouwing). We hebben heel bewust verder gebouwd op de stedenbouwkundige studie van het ontwerpbureau BRUT met als belangrijkste insteek de connectie met die centrale buitenruimte. De verschillende typologieën zijn allen afgestemd op het centrale binnengebied. De woningen werden zo ontworpen dat de leefruimtes aansluiten op de publieke buitenruimte en niet (enkel) de slaapkamers. Op die manier heb je bijvoorbeeld zicht op je spelende kinderen in het park en bevordert dit het sociale contact tussen de buurtbewoners. De woningen aan de Mechelsesteenweg zorgen voor de verbinding met het park. Het volume vormt een begeleidende figuur vanuit de steenweg naar het binnengebied. De erfwoningen hebben elk hun individuele voordeur aan het park, ook die op de eerste verdieping. Via een buitentrap hebben deze bewoners rechtstreeks toegang tot de centrale buitenruimte. Ook alle parkwoningen die de andere zijde van het binnengebied flankeren, hebben allemaal een eigen directe toegang tot het park. De open carports tussen deze woningen zorgen ervoor dat het centrale buitengebied bijna tot in de private tuinen wordt doorgetrokken.
Het project kent een lange geschiedenis. Hoe en met welke partners is het ontwerp gegroeid?
Het dossier loopt inderdaad al een hele tijd. In 2012 heeft BRUT in samenwerking met LAND landschapsarchitecten een stedenbouwkundige studie opgemaakt voor het binnengebied in opdracht van de VMSW. De gemeente Heist-op-den-Berg en de Maatschappij voor de Huisvesting waren betrokken bij de studie. In 2015 schreef de huisvestingsmaatschappij een wedstrijd uit om een ontwerper te vinden voor de woningen, met de stedenbouwkundige studie als drager. Op basis van de studie – waar al heel veel onderzoekswerk aan voorafging en die reeds gedragen werd door de gemeente en de huisvestingsmaatschappij – werkten we een ontwerp uit. De studie bevatte erg veel positieve kenmerken waar we graag op verder gingen, zoals de doorwaardbaarheid voor zacht verkeer en het openstellen van het centrale buitengebied.
Na gunning is het ontwerp uitgewerkt in nauwe samenwerking met de huisvestingsmaatschappij. In aanloop naar de vergunning werd het project toegelicht en voorgelegd aan de buurt. Voor de infrastructuur en omgevingsaanleg is studiebureau Infrabo aangesteld door de VMSW. Dit aspect is in nauwe samenwerking met de gemeente (openbaar domein) en de nutsmaatschappijen (riolering – waterhuishouding) besproken en uitgewerkt. De grote uitdaging is immers de waterhuishouding op de site. De grondwaterstanden op het terrein zijn relatief hoog en door extra verharding door de bijkomende bebouwing moet vermeden worden dat dit tot overlast zou leiden. Er wordt daarom maximaal – zelfs meer dan de verordening vraagt – ingezet op recuperatie, infiltratie en buffering van het regenwater. Zo is er een ruime wadi voorzien die goed kan fluctueren zodat ook de grote pieken kunnen opgevangen worden.
Het vergunningstraject is ongetwijfeld de belangrijkste factor binnen het projectverloop. De initiële vergunning werd geweigerd door de waterproblematiek van de openbare riolering. Door de woonuitbreiding werden problemen verwacht bij de aansluiting op de bestaande riolering. Om hieraan tegemoet te komen is in overleg met de gemeente besloten om een gedeelte van de openbare riolering te vernieuwen. Bijkomende detailstudies, grondwaterproeven en dimensionering van de centrale waterbuffering hebben een oplossing geboden aan dit probleem. De gemeente is hiervoor uiteindelijk mee in het project gestapt.
“De huisvestingsmaatschappij was een hele goede partner voor ons. Ze hebben een praktische kijk op hun taak als huisvestingsmaatschappij maar laten tegelijk voldoende ruimte om te ontwerpen.”
– Jan Van Pelt (Archiles architecten)
Dit zorgde vermoedelijk voor een onvoorziene vertraging?
Dit alles heeft er inderdaad voor gezorgd dat het infrastructuurgedeelte van het project intussen een erg lang traject is geworden. Bovendien waren er vele partners betrokken in het dossier zoals de VMSW, de huisvestingsmaatschappij, de gemeente, PIDPA,… Al die partijen aan tafel leidt tot een trage besluitvorming. Maar iedereen zit nu op dezelfde golflengte en is er een consensus over het ontwerp en het infrastructuurgedeelte. Van alle betrokken partijen hadden we in het bijzonder een hele goede samenwerking met de huisvestingsmaatschappij. Ze hebben een zeer nuchtere en praktische kijk op hun taak als huisvestingsmaatschappij en geven ons als architect tegelijkertijd voldoende ruimte om te ontwerpen
Eind 2020 werd een nieuwe vergunningsaanvraag ingediend. Dit maakt dat het dossier binnen ons kantoor reeds een lange doorlooptijd kent, met als gevolg dat er intussen diverse aanpassingen werden doorgevoerd in het kader van de EPB-regelgeving. Intussen werd de vergunning toegekend en starten we met aanbesteden, zodat we in het najaar kunnen beginnen met de werken.
Wat maakt dit inbreidingsproject bijzonder?
Het project is volgens ons een goed voorbeeld van een duurzame inbreiding binnen het stedelijk weefsel. Door de gemeentekern te verdichten, kan de inname van de groene randen vermeden worden.
“Het moet niet altijd veel en hoog en nog meer zijn. ”
– Koen Dergent (Archiles architecten)
Door op schaal van de wijk open ruimte terug te geven, worden de omliggende woningen verankerd met de nieuwe woonwijk en ontstaat de kans tot sociale cohesie binnen de buurt. In de stedenbouwkundige studie is de nodige aandacht gegaan naar een logische aansluiting op de bestaande bebouwing en werd er gekeken naar waar we kunnen verdichten en waar we ruimte kunnen creëren. De achterzijden van de nieuwe woningen sluiten aan op de achterzijden van de bestaande woningen. Diversiteit in woningtypes en open ruimte zorgt voor een gezonde mix en een leefbare wijk. De nieuwe bebouwing is op schaal gebracht van de omgeving. Het is geen verdichtingsproject waarin we met zo veel mogelijk vierkante meters en volumes aan het werken zijn. Het moet niet altijd veel en hoog en nog meer zijn. De inbreiding gebeurde hier op een beperkte schaal waardoor het zich goed inpast in de omgeving.
Waarom zijn jullie partner van AR-TUR?
Als Kempisch architectenkantoor ondersteunen we volop de missie van AR-TUR om kwalitatieve architectuur en open ruimte op de kaart te zetten. We merken in de praktijk dat het niet altijd eenvoudig is om opdrachtgevers, stakeholders maar ook openbare instellingen hier warm voor te krijgen. Daarom is alle extra ondersteuning hierin meer dan welkom. Het daagt ons als architectenkantoor uit om elk project met een zo open mogelijke blik te benaderen en om diep genoeg te spitten naar de juiste context binnen elk project. Vanuit deze ingesteldheid willen we AR-TUR graag ondersteunen in hun werking.
Wil je ook partner worden van AR-TUR? Vind er alles over terug op onze partnerpagina en aarzel niet om contact op te nemen om jullie wensen te bespreken.