AR-TUR als dorpsdramaturg
rekto:verso publiceerde vorige week een artikel over dorpsdramaturgie. “Een dorpsdramaturg probeert het dorp en haar omgeving als een tekst te lezen en interpreteren en die persoonlijke lezing te linken aan bredere fenomenen. Zo slagen dorpsdramaturgen erin om in hun artistieke projecten thematieken, dynamieken en perspectieven uit het platteland te vertegenwoordigen, die de kunsten voorlopig missen.” AR-TUR wordt in het artikel voorgesteld als één van de dorpsdramaturgen die de architecturale mogelijkheden van de rurale omgeving lezen en verkennen.
Tekst: Vincent Focquet, Leontien Allemeersch en Ewoud Vermote
De auteurs van het artikel stellen vast dat de rurale regio, in tegenstelling tot de stedelijke context, slechts sporadisch een topic is in de kunst. “Hoewel het platteland het toneel is voor belangrijke hedendaagse dynamieken als klimaatverandering, globalisering of woningnood, is het maar zelden het onderwerp of de locatie van kunstwerken. De stad en de stedeling blijven de maatstaf van de kunsten. Martha Balthazar, AR-TUR en Seasonal Neighbours vertellen in verschillende kunstvormen over wat er zich afspeelt buiten de grote steden. Hun verhalen komen los van een clichématige en romantiserende representatie van het platteland als achtergesteld cultureel braakland en scheppen een complex beeld van een kritieke zone in transformatie.”
“AR-TUR kijkt vanuit een architecturaal perspectief naar dorpen in de Kempen en ziet nieuwe mogelijkheden voor ruraal wonen.”
Het artikel stelt dat dorpsdramaturgie, zoals die door AR-TUR beoefend wordt, vooral kijkt naar de grond van het platteland en wat daar gebouwd wordt en groeit. “Terwijl stedelijke gebieden in Vlaanderen goed in kaart zijn gebracht, ontbreekt veel van deze informatie in bijvoorbeeld de Kempen. Dat houdt het clichébeeld van het platteland als ‘terra incognita’ mee in stand. In 2017 presenteerde AR-TUR hun Kempenatlas, een publicatie met bijbehorende expositie, waarvoor ze professor voor stedenbouw Maarten Van Acker als hoofdredacteur aanstelden en samenwerkten met lokale experten. Het indrukwekkende overzichtswerk koppelt essays over de Kempen aan thematische kaarten rond grond, water, mobiliteit en cultuur.”
“De publicaties van AR-TUR stellen ons in staat om de regio op een andere manier te lezen.
“Niet alleen door het belang van fotografie maar ook door zijn omgang met tijd, onderscheidt de Kempenatlas zich van klassieker cartografisch werk. Kaarten tonen hier niet louter waaruit het landschap bestaat, maar ook hoe het zo geworden is en waar het naartoe zou kunnen gaan. De atlas schetst een beeld van een unieke regio in transformatie. De Kempen waren tot ruim in de 19e eeuw een erg afgelegen zanderig gebied. De regio kwam voor het eerst onder de planmatige aandacht wanneer er door de overheid van Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden gronden opgeëist werden om er zogenaamde Weldadigheidskolonies in Wortel en Merksplas te stichten. Net in een regio ver van de grote steden zagen beleidsmakers toen de ideale omgeving voor wat een ‘inlandse kolonie’ genoemd werd. 130 kleine boerderijtjes werden ingeplant, waar de armen uit de stad naartoe gestuurd werden om er de ruwe grond te bewerken. Na de Belgische Revolutie werden Wortel en Merksplas de locatie voor ‘landloperskolonies’ met een soortgelijke werking. Vandaag staan waar vroeger de kolonies waren penitentiaire instellingen.”
De schrijvers halen ook de Toolbox Dorpse Architectuur van AR-TUR aan. “Ook andere trajecten van AR-TUR verbeelden expliciet de toekomst van het snel veranderende dorp. Wat en hoe willen we (ver)bouwen in een tijd waarin de klassieke woonvormen te veel ruimte en energie verbruiken en snelbouwappartementen de overhand nemen? In het boek Toolbox dorpse architectuur (2021) probeert AR-TUR deze vragen rond leefbaarheid en duurzaamheid te beantwoorden door de architectuur in het dorp te bestuderen en herdenken. Net als bij Boerenpsalm, stellen de publicaties van AR-TUR ons in staat de regio op een andere manier te lezen. Deze meerlagige dorpsdramaturgie plaatst het dorp niet in het verleden, waar het soms onterecht vast lijkt te zitten, maar projecteert het de toekomst in.”
Lees het volledige artikel op de website van rekto:verso.
