Podium voor dorpsmakers
In oktober organiseert AR-TUR het Dorpsmakersfestival met op 26 oktober 2023 de Dag van de Dorpsmakers in het cultureel centrum 't Schaliken in Herentals. Daar bieden we een podium aan de dorpmakers Breg Horemans en Taat, Seasonal Neighbours, Maxime Vancoillie en Amber Vermaete.
AA-project in Vorselaar door TAAT
Sinds de lente van 2023 ontwikkelt kunstencollectief TAAT een groeiende kunstinstallatie in Vorselaar. De installatie wil ontmoetingen tussen mensen, planten en dieren mogelijk maken. TAAT streeft naar een regeneratief ontwerpproces met respect voor zowel menselijke, natuurlijke als culturele ‘bronnen’ en zet in op het versterken van de biodiversiteit. In een reeks tweedaagse workshops (lente-herfst 2023) zijn diverse internationale ontwerpers en vrijwilligers van Natuurpunt Vorselaar betrokken.
De omgeving van 't Schupleer in Vorselaar vormt daarbij het landschappelijke en culturele vertrekpunt. Aan de hand van weef- en enttechnieken met wilgentwijgen wordt een samenwerking tussen mensen, planten en dieren op gang gebracht. Op 24 september faciliteert TAAT enkele 'sociale weefworkshops' met wilg, gericht op het leggen van een denkbeeldige fundering voor de kunstinstallatie die de komende jaren verder zal groeien. Het project wordt ondersteund door KU Leuven, departement architectuur Gent en SoAP Maastricht (NL).
Het AA-project is het startmoment van het Kempenlab Regeneratieve Architectuur dat AR-TUR dit najaar in Vorselaar wil opstarten.
Een huis voor en door Seasonal Neighbours
Seasonal Neighbours is een internationaal collectief dat ontstaan is vanuit een fascinatie voor een andere manier van samenwonen op het platteland in Europa. In combinatie met hun interesse voor seizoenarbeid, onderzoeken ze welke ruimtelijke impact deze thema’s hebben. Dit doen ze aan de hand van veldwerk, kunst- en ontwerpinterventies, gesprekken met diverse stakeholders, kritische reflecties en onderzoek.
Als dorpsdramaturg brengt Seasonal Neighbours het eerder door hen gerealiseerde project ‘House of Seasonal Neighbours’ naar de Kempen. Samen met beeldend kunstenaar Tijana Petrović verdiepen ze zich in het samenleven in de rurale context van de Kempen, vertrekkende vanuit volgende vragen: “Waar wonen we samen? Wat is er nodig om van een plek een (t)huis te maken, zij het soms tijdelijk? Wanneer wordt een bezoeker een lokale dorpsbewoner? Welke zaken verbindt beiden zonder dat één van hen zich moet aanpassen?
Het ‘House of Seasonal Neighbours’ voorziet een ruimte voor uitwisseling, gedeelde kopjes thee of koffie en een dialoog over gastvrijheid, gemeenschapsleven en wonen in het dorp. Concreet zoeken ze naar een alternatieve kaart voor de regio vanuit de ogen van de nieuwkomers, voornamelijk seizoensarbeiders. Daarnaast willen ze nadenken over een alternatieve vorm voor de bestaande folder voor nieuwe – tijdelijke - inwoners van de Noorderkempen.
Het vertrekpunt zijn ontmoetingen met de dorpsbewoners van Wortel en omstreken. In een eerste fase tussen 11 en 15 augustus gingen ze op zoek naar een lokale gastheer. Vanuit deze locatie bezochten ze diverse plaatsen op zoek naar ontmoetingen en gesprekken over tijdelijkheid, het huishouden en het dorp. De vijf aanwezige kunstenaars – Jonathan De Maeyer, Maximiliaan Royakkers, Tijana Petrović, Ioana Lupașcu en Claire Chassot – vertalen deze ontmoetingen in hun eigen taal. Ze gebruiken hiervoor verschillende media zoals video, tekst, geluid, prints, objecten, enz. De verzameling van al deze kunstvormen vormt hun verhaal over het dorp.
Tijdens het ‘Festival van de Dorpsmakers’ tonen ze dit verhaal in en rondom het ‘House for Seasonal Neighbours’. Op deze manier willen ze nadien opnieuw het debat openen en ruimte creëren voor gesprekken over het dorp. Hoe kan een dorp vanuit nieuwe perspectieven een ander beleid uitdragen dat rekening houdt met de verschillende tijdelijke stromen van bewoners die naast elkaar bestaan?
Maxime Vancoillie creëert kalenderkringen
Maxime Vancoillie is een ruimtelijk expert gevestigd in Gent. Ze heeft een artistieke onderzoekspraktijk en werkt als onderwijsassistent voor de opleiding Interieurarchitectuur aan de KU Leuven. Haar werk zet sterk in op de ervaring van de wereld waarin we wonen. Door middel van veldwerk, mapping, diagrammen, schaalmodellen, installaties en gesprekken wil ze ruimtelijke vragen oproepen. Hoe ervaren we de ruimte waarin we leven? Hoe gaan we om met deze ruimte en welke betekenis geven we daaraan?
Ze werkt op schaal van de mens en zijn directe omgeving op zoek naar ontmoetingen. De resultaten van haar onderzoeksprocessen tekent ze aan de hand van een ruimtelijke taal. De ruimtes die ze creëert zijn niet functioneel, maar maken onzichtbare thema’s net zichtbaar. Daarom zijn de ruimtes niet noodzakelijk driedimensionaal. Het kunnen beelden zijn, maar ook teksten of imaginaire ruimtes.
In haar voorstel 'Kalenderkringen’, wil Maxime de cyclische beweging(en) van het dorp (terug) zichtbaar maken en op gang brengen. Ze gebruikt daarvoor drie figuren: de kalender van de waarneming (tijd), de kringgreppel (ruimte) en de kringrituelen (handeling).
Oude kalenders gaven vaak het ritme van de gemeenschap aan. Een ritme dat gelinkt was aan seizoenen, voedsel- en warmtevoorzieningen of hemelconstellaties. In onze huidige dorpen is dit ritme waar de natuurlijke omgeving het leven organiseert en de gemeenschap verbindt, niet meer te detecteren. Als dorpsdramaturg stelt ze de vraag welke chronologie de band tussen onszelf, de gemeenschap en de omgeving kan herstellen.
De kalender is het instrument om tijdstippen, plaatsen, mensen en handelingen te verbinden met elkaar. Het laat toe om routines en rituelen te installeren. De voorgestelde kalender in haar project wil zich niet binden aan het idee van de kloktijd, maar een portaal vormen naar de chronologie van fenomenen (seizoenen, weerpatronen, hemelconstellaties, getijden, geologische verschijnselen, de groei van bomen, enz.). Het project wil zo de directe omgeving waar je deel van uitmaakt hertekenen en een ruimtelijke gevoeligheid aanwakkeren.
De kringgreppel stamt af uit 4500 V.C. Het is een ringvormig aardwerk met greppels en wallen. Velen hadden de functie van een ruimtelijke kalender. De openingen zijn uitgelijnd met de punten van zonsopgang of zonsondergang bij zonnewendes. De functies varieerden van een centrale plek voor sociale, religieuze en politieke bijeenkomsten tot toevluchtsoord of veeverblijf. Het project zet in op de ruimtelijke typologie van de kringgreppel om een natuurlijk fenomeen dat een specifiek moment in de tijd en een specifieke plaats in het landschap impliceert, te markeren.
Een kringritueel laten plaatsvinden in de kringgreppel geeft op specifieke tijdstippen ruimte aan bewoners om betekenis te geven aan hun ervaringen. Het is een manier om een fysieke en symbolische verbinding tot stand te brengen tussen onszelf en het landschap dat ons omringt.
In een eerste fase van het project staat waarnemen centraal. Aan de hand van waarnemingswandelingen met lokale gidsen zoekt Maxime naar fenomenen rondom ons: seizoenen, weerpatronen, hemelconstellaties, getijden, geologische verschijnselen, enz. De waarnemingswandelingen vinden plaats in Merksplas en zijn open voor publiek.
Vanuit deze waarnemingswandelingen ontstaat een eerste versie van de kalender. Een kaart markeert enkele gekozen fenomenen. Daarna krijgt elk van deze fenomenen een eigen symbolische laag toegekend. Op deze manier ontstaat er een eerste kalender die eveneens de uitnodiging vormt voor de dorpsbewoners om deel te nemen aan het kringritueel.
Voor het kringritueel graaft Maxime samen met de deelnemers een kringgreppel rond of nabij het gekozen fenomeen. Nadien nemen ze plaats in de kringgreppel en besteden ze aandacht aan het fenomeen. Aan de hand van gekoppelde symboliek biedt het ritueel ook ruimte voor actuele en lokale dorpse verhalen.
In een laatste fase krijgen de verschillende kringrituelen een neerslag in een kalender voor het dorp. De kalender nodigt uit om op een specifiek moment in de tijd naar een specifieke kringgreppel te gaan. Daar is het fenomeen waar te nemen en kan het ontwikkelde ritueel plaatsvinden. De andere kringgreppels wachten op hun eigen moment. De kalender wil het natuurlijke ritme van het dorp verbeelden en opnieuw de cyclische bewegingen in het dorp initiëren.
