Begeleiding van de ontwerpwedstrijd voor het nieuwe gemeentehuis Kalmthout
De voorbije jaren ontwikkelden we met AR-TUR heel wat expertise met betrekking tot het faciliteren van gesprekken over ruimtelijke kwaliteit en waren we vaak betrokken bij trajecten van private en publieke projectontwikkelingen:
- In werksessies gingen we met publieke opdrachtgevers (bv. lokale besturen, sociale huisvestingsmaatschappijen, een Regionaal Landschap,…) en private opdrachtgevers (bv. een familie die grondeigenaar is van een site) op zoek naar hun ambities en noden om te komen tot heldere projectdefinities.
- We zetten kwaliteitsvolle selectieprocedures mee op en we maakten deel uit van jury’s voor de selectie van ontwerpteams.
- We initieerden oproepen in samenwerking met het Team Vlaams Bouwmeester.
- We faciliteerden gesprekken tussen private grondeigenaars, lokale besturen, ontwerpers en kwaliteitskamers.
- We gingen op zoek naar tools waar dorpsbewoners zelf mee aan de slag kunnen.
In de nieuwe artikelenreeks Gesprekken over ruimtelijke kwaliteit geven we een inkijk in enkele afgelopen trajecten. Iedere maand belichten we een ander project.
Deze maand is dat het nieuwe gemeentehuis voor Kalmthout.
Opdrachtgever: gemeente Kalmthout
Als opdrachtgever wenste het gemeentebestuur een ‘huis’ te realiseren waar de burger één centraal aanspreekpunt krijgt. Alle gemeentelijke administratieve diensten (m.a.w. OCMW en het dienstencentrum) zouden op één plek gehuisvest worden. Tevens moest er ook een publiekszone voorzien worden met een polyvalente ruimte. Een andere belangrijke vereiste was dat het gebouw energieneutraal moest zijn. Bijkomend werd er van de ontwerper een voorstel voor de tijdelijke huisvesting van het personeel verwacht tijdens de werken. AR-TUR leverde advies bij de selectie van de ontwerper, begeleidde de briefings aan de geselecteerden en ondersteunde mee in de gunningsfase.
Benieuwd naar de trajectervaringen, stellen we onze vragen aan de hoofdrolspelers. Tom Schrooyen is gebouwenbeheerder en projectregisseur voor de gemeente Kalmthout. Els Claessens is medeoprichtster van en architecte bij architecten Els Claessens en Tania Vandebussche (ECTV). Koen Hauspy is oprichter van en landschapsarchitect bij LAND.
Wat was de aanleiding voor het nieuwe gemeentehuis?
Projectregisseur Tom Schrooyen: Door het samengaan met het OCMW en de eenmaking van de administratieve diensten is er meer ruimte nodig. Er komt ook meer personeel in dienst wegens meer bevoegdheden en uitgebreidere dienstverlening. Daarnaast was het huidige gebouw ook verouderd.
Wat was de ambitie met betrekking tot het project?
Tom: We beoogden met het nieuw gebouw een kwaliteitsvol dienstverleningscentrum voor onze burgers. Daarnaast wensten we ook een aangenaam vertoeven/beleven te voorzien in het centrum van de gemeente, rekening houdend met de noden voor de bezoekers/gebruikers. Op grotere schaal wilden we hiermee bijdragen aan een goede ruimtelijke ontwikkeling van de centrale woonband rond het centrumgebied, afgestemd op de ruimtelijke plannen en de woonbehoefte voor gemeente Kalmthout.
Wat was de reden om advies en ondersteuning van een externe partner als AR-TUR te vragen?
Tom: We werkten er al eerder mee samen. Er was nood aan een onafhankelijk jurylid tijdens de procedure en moderator tijdens de wedstrijd. Daarbij bleek de kennis van het speelveld en het inzicht in aangebrachte referenties cruciaal. De meerwaarde ligt hier in het algemene inzicht vanuit een ruimtelijke kwaliteit.
"De meerwaarde ligt hier in het algemene inzicht vanuit een ruimtelijke kwaliteit."
Tom Schrooyen, gebouwenbeheerder en projectregisseur voor de gemeente Kalmthout
Wat vonden de ontwerpers van de projectopdracht?
Koen Hauspy van LAND: Vrij helder en zoals het hoort.
AR-TUR’s advies: Duidelijke, prettig leesbare en niet-tegenstrijdige documenten zijn een must en helpen de ontwerpers om tot kwalitatieve kandidaturen te komen. Belangrijk is hier te vertrekken van de beschrijving van de ontwerpopdracht en niet vanuit een administratieve logica. De opdrachtgever koos hier voor de aanbesteding voor een apart document per fase: selectie en gunning. Bij voorkeur worden deze fasen in één document beschreven om tegenstrijdigheden en onduidelijkheden te vermijden. Bijkomend was een belangrijk advies vanuit AR-TUR naar de opdrachtgever toe om het ereloonpercentage niet mee te geven als gunningscriterium, tenzij in een correcte ereloonvork en dit in relatie tot de eventuele bijkomende dienstverlening, zoals bijvoorbeeld een akoestische studie, en tot een realistische bouwkostenraming.
Meer toelichting over hoe een goede selectieprocedure voor de aanstelling van een ontwerpteam te organiseren vind je op de website van Netwerk Architecten Vlaanderen.
Hoe verliep de selectieprocedure?
Tom: Die was intens omwille van het grote aantal inschrijvingen en de hoge kwaliteit bij de vijf geselecteerden. Meer concreet bestond het proces uit een eerste selectie waarbij we uit 32 kandidaturen 5 geselecteerden weerhielden. Er volgde nog een presentatieronde, waarna twee ontwerpteams een BAFO (Best and final offer) konden indienen en uiteindelijk ECTV architecten als beste naar voor kwamen.
Els Claessens van ECTV: Het was een stevige selectieprocedure met een uitgebreide en professionele jury. Maar we doen ons werk graag grondig. Het is dan ook fijn als het grondig bekeken wordt.
Koen: De bouwheer volgt haar eigen planning en traject goed op.
Hoe werd het projectteam gevormd? Werkten jullie al vaker samen als projectteam?
Koen: Op basis van een kandidatuurstelling met aansluitend een besloten wedstrijd hebben LAND en ECTV elkaar benaderd voor deze opdracht. We hebben al vaker samengewerkt, onder andere voor het nieuwe bestuurs- en dienstencentrum en park in Sint-Gillis Waas en voor de bibliotheek en park in Niel. Beide projecten zijn gegund via de procedure van de Open Oproep van Vlaams Bouwmeester.
Els: We werken graag samen. Het bestuurs- en dienstencentrum in Sint-Gillis was een verwante opdracht: een verbouwing en uitbreiding van een eerder klein historisch gebouw tot een performant hedendaags gemeentehuis. De opgaven zijn verwant, maar de ontwerpen totaal verschillend. Elke opgave en plek heeft zijn eigen specificiteit natuurlijk.
Met welke adviesbureaus werk(t)en jullie samen?
Els: Tractebel staat in voor alle gespecialiseerde studies. Fenikx-Ann Verdonck contacteerden we in een latere fase voor het bouwhistorisch onderzoek van het historische gemeentehuis.
Koen: LAND voert de opdracht volledig zelf uit.
Zijn er bepaalde uitdagingen die jullie zijn tegengekomen of nog denken tegen te komen?
Els: Het rijmen van alle randvoorwaarden en verlangens is wat elk project uitdagend maar ook boeiend maakt. Zo was er in Kalmthout:
- het linken van oud en nieuw zowel vormelijk als praktisch;
- het omgaan met het grote schaalverschil tussen beide;
- het integreren van de waardevolle bomen;
- de vraag om de twee programma’s van gemeentehuis en dienstencentrum elk een eigen plek en gezicht te geven maar toch een gedeeld gebruik te faciliteren.
Koen: Inderdaad. Zowel LAND als de gemeente hechten bijzonder veel waarde aan het instandhouden van de bestaande bomen. Er zijn diverse scans en inmetingen gebeurd om de wortelzone in kaart te brengen. Tijdens de werken zal dit steeds een opgave blijven zodat de bomen op lange termijn gezond kunnen blijven.
Op welke manier verliep/verloopt de communicatie en participatie met bewoners?
Tom: We organiseerden een infomarkt, publiceerden een magazine, hielden 2 bewonersvergaderingen en communiceren via onze website.
Hoe gaan jullie om met de bezorgdheden van de bewoners omtrent de toekomstige verkeerssituatie?
Tom: Deze werden meegenomen in het ontwerp buitenruimte.
Hoe ziet het verdere traject er nog uit?
Koen: Het aanbestedingsdossier is net klaar. We kunnen naar uitvoering.
Els: Met andere woorden, bouwen!
