De pastorie van Oosthoven, een open huis
De voorbije jaren ontwikkelden we met AR-TUR heel wat expertise met betrekking tot het faciliteren van gesprekken over ruimtelijke kwaliteit en waren we vaak betrokken bij trajecten van private en publieke projectontwikkelingen:
- In werksessies gingen we met publieke opdrachtgevers (bv. lokale besturen, sociale huisvestingsmaatschappijen, een Regionaal Landschap,…) en private opdrachtgevers (bv. een familie die grondeigenaar is van een site) op zoek naar hun ambities en noden om te komen tot heldere projectdefinities.
- We zetten kwaliteitsvolle selectieprocedures mee op en we maakten deel uit van jury’s voor de selectie van ontwerpteams.
- We initieerden oproepen in samenwerking met het Team Vlaams Bouwmeester.
- We faciliteerden gesprekken tussen private grondeigenaars, lokale besturen, ontwerpers en kwaliteitskamers.
- We gingen op zoek naar tools waar dorpsbewoners zelf mee aan de slag kunnen.
In de nieuwe artikelenreeks Gesprekken over ruimtelijke kwaliteit geven we een inkijk in enkele afgelopen trajecten. Iedere maand belichten we een ander project.
We trappen de reeks af met het project de pastorie in Oosthoven (Polderstraat 33, Oud-Turnhout) en zijn daarbij nieuwsgierig naar de ervaringen en inzichten van de opdrachtgevers (Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en Bosgroep Kempen Noord) en het gekozen ontwerpteam BUROBILL.
De ambitie voor dit project was een open concept
waarbij de opdrachtgevers expliciet kozen voor een maximaal dubbel gebruik in plaats van een klassieke, gesloten kantoorwerking. Dat wil zeggen dat het huis en de tuin vandaag worden opengesteld voor bezoekers, omwonenden, scholen en verenigingen zodat de pastorie leeft, zowel overdag, ’s avonds als in de weekends. Tegelijk was het de boodschap om te waken over het erfgoedkarakter van het gebouw, bij te dragen aan kernversterking in Oosthoven en deel uit te maken van een netwerk als één van de poorten tot het open ruimtegebied in de Kempen.
Om tot de geknipte ontwerper te komen voor deze opdracht lieten de opdrachtgevers zich begeleiden door AR-TUR. Door middel van een werksessie met het personeel slaagde het team erin de ambitie in een heldere projectdefinitie te gieten. Hierop konden ontwerpteams vervolgens hun offerte indienen. De beoordelingscommissie, bestaande uit RLKGN en BGKN als opdrachtgevers en AR-TUR als adviserend partner, selecteerde hieruit het ontwerpteam BUROBILL.
Benieuwd naar de trajectervaringen, stelden we onze vragen aan de hoofdrolspelers:
Kan je jezelf kort voorstellen?
Marieke: Ik ben Marieke Verreet, coördinator van Bosgroep Kempen Noord. Wij zijn een organisatie die boseigenaars, grotendeels privaat, helpen met het beheren van hun bos. Ons werkingsgebied ligt in de Antwerpse Kempen. Over gans Vlaanderen zijn er bosgroepen. Samen met het Regionaal Landschap zijn wij de bouwheren (-vrouwen?) van het project.
Bas: Mijn naam is Bas Van der Veken. Ik ben coördinator van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, een streekorganisatie en samenwerkingsverband waar we samen met alle gebruikers van de open ruimte werken aan het versterken van landschapskwaliteit in de Kempen via concrete projecten, vaak op het snijvlak van landschap, natuur, landbouw, erfgoed, toerisme,…
Hoe zijn jullie gekomen tot de locatie voor jullie landschapshuis?
Bas: Samen met onze collega’s van Bosgroep Kempen Noord waren we reeds jaren op zoek naar een nieuwe locatie voor onze kantoren met een 20-tal medewerkers. Onze vorige locatie aan de Hoge Mouw in Kasterlee was volledig opgeleefd en te klein om al onze medewerkers en bezoekers een professionele werkomgeving aan te bieden.
Hoe verliep de samenwerking als opdrachtgevers?
Bas: Zeer goed. Omdat we elkaar als partners en organisaties al jarenlang kennen, verliep de samenwerking behoorlijk natuurlijk ondanks het feit dat het om verschillende vzw’s met aparte financiering en soms ook aparte noden ging.
Marieke: Budgetcontrole is bij elk bouwproject inderdaad een heikel punt. Vergeet daarbij niet dat er voor publieke of maatschappelijk belangrijke projecten subsidies te vinden zijn. Voor de inrichting van de tuin en de publieke binnenruimten hielp het Plattelandsfonds via de Provincie Antwerpen ons. Voor isolatie en milieuvriendelijke maatregelen kregen we financiën van het Klimaatfonds van de Vlaamse Overheid. De warme samenwerking met de gemeente Oud-Turnhout en de provincie Antwerpen wil ik ook nog vermelden. Vele handen maken licht werk!
Wat was de concrete ambitie van de opdrachtgevers m.b.t. het project?
Bas & Marieke: We wilden uiteraard in de eerste plaats een kwaliteitsvolle werkomgeving voor onze medewerkers creëren maar daarnaast was het vanaf het begin duidelijk dat we niet als een eiland in Oosthoven wilden landen. We wilden duidelijke relaties aangaan met de ruimte en de mensen op het niveau van het gehucht, de gemeente en de ruimere regio. Dat hebben we proberen na te streven door dubbel gebruik van ruimten binnen en buiten. Zo is er een mooie, diepe tuin die zich leent tot allerlei publieke evenementen zoals openluchtfilms, kleinschalige concerten, zomerbars, etc. We willen er wel over waken dat ze passen bij de filosofie van onze organisatie en binnen de draagkracht van de buurt blijven.
Waarom is er gekozen voor een trajectbegeleiding bij de selectie van een ontwerpteam?
Bas & Marieke: Enerzijds omdat dergelijk traject niet tot onze corebusiness en expertise behoort, anderzijds omdat we het zelf ook belangrijk vonden om een voorbeeldfunctie op te nemen rond goede ruimtelijke invulling en architectuur, goed opdrachtgeverschap, etc. Een organisatie zoals AR-TUR heeft net deze expertise en leek ons dan ook de logische partner om ons hierin te begeleiden. Dat bleek achteraf ook de juiste keuze.
Wat was de rol van AR-TUR hierin?
Bas & Marieke: AR-TUR begeleidde ons enerzijds in een aantal participatieve sessies met het personeel om te komen tot een goede projectdefinitie en anderzijds ook bij de aanstelling van een geschikt architectenbureau. De kennis en het netwerk van AR-TUR waren hiervoor onontbeerlijk en hebben er zeker toe geleid dat we een kwalitatief architectenbureau (BUROBILL) konden aanstellen.
Hoe verliep de selectieprocedure?
Bas: We lanceerden een open oproep maar schreven ook een heel aantal potentiële kwalitatieve en geschikte architecten(-bureaus) aan.
Zou de uitkomst anders geweest zijn zonder de trajectbegeleiding door AR-TUR?
Bas: Zeker. Ook het bureau dat uiteindelijk gekozen werd zou zeker niet op onze radar gestaan hebben, ook al omdat het geen Kempens bureau is.
Waarom is er dan gekozen voor BUROBILL?
Bas: Zij kwamen met een aantal eigen inhoudelijke voorstellen die ons meteen aanspraken en konden ook mooie referentieprojecten voorleggen. Daarnaast was er ook een ‘klik’ op persoonlijk vlak tussen de betrokken architecten van BUROBILL en ons als opdrachtgevers. Aangezien je samen toch een heel intensief traject moet afleggen en soms moeilijke beslissingen moet nemen, is dat aspect volgens mij niet te onderschatten.
BUROBILL, hoe hebben jullie de selectieprocedure ervaren?
Lien Moens van BUROBILL: Wij vonden de input van AR-TUR heel goed. Dat was voor ons vooral te merken in het bestek voor de kandidaatstelling. De opdracht was zeer helder geformuleerd, wat voor een ontwerpteam echt een toegevoegde waarde is.
Hoe verliep het vervolgtraject?
Lien: Na onze selectie hebben wij zelf niet meer zoveel te maken gehad met AR-TUR, de opdracht verliep klassiek van ontwerp, naar vergunning en aanbesteding. Ik denk wel dat er ook daar nog ruimte is voor input. Bijvoorbeeld tijdens het onderhandeltraject voor aanstelling van de aannemer, vooral bij openbare aanbesteding. In ons geval was er maar één inschrijver en dat was niet het beste uitgangspunt.
Met welke adviesbureaus werkten jullie samen?
Lien: Voor EPB, VC en stabiliteit werkten we samen met Peritas. Omtrent brandveiligheid contacteerden we Bureau Bouwtechniek.
Is de uitkomst anders dan zonder de trajectbegeleiding door AR-TUR? Wat is voor jullie als ontwerpteam de eventuele meerwaarde van AR-TUR?
Lien: De meerwaarde ligt hier in een duidelijk programma van eisen waar je als ontwerper mee aan de slag kan.
Sinds december 2021 is de pastorie van Oosthoven dankzij dit renovatie- en herbestemmingsproject weer volop in gebruik. Het huis biedt een fijne werkplek voor de werknemers van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en Bosgroep Kempen Noord en wordt opengesteld voor bezoekers. We kunnen dus spreken van een geslaagde samenwerking.
