Verslag: Expertmeeting 'Wonen in het buitengebied'
VERSLAG - Op vrijdag 1 april organiseerde Buitenkans een expertmeeting over Wonen in het buitengebied. Een groep professionals uit de Belgische Kempen en Noord-Brabant kwam samen in de LocHal in Tilburg. Ondanks de verschillende nationaliteiten en achtergronden, deelden ze een hart voor ruimtelijke ordening. Doel van de bijeenkomst was om een grensoverschrijdende dialoog te starten over de gedeelde, ruimtelijke opgaven in het buitengebied. De deelnemers werden vervolgens uitgedaagd om dit creatief en breed te vertalen in hun eigen werkveld.
Tekst: Nikias Verschraegen
Foto's: Pieter de Ruijter
De namiddag startte met twee uitgenodigde gastsprekers: Ward Verbakel en Violette Schönberger. Verbakel lichtte vanuit de Vlaamse kant zijn visie op het buitengebied toe. Hij startte zijn bijdrage met een citaat van Marguerite A. Lefèvre: ‘Vreemdelingen, die doorkruizen (sic) Vlaanderen langs de hoofdwegen, vragen zich wel eens af of het wel het platteland en geen stedelijke streek is die ze tussen Gent-Antwerpen en Brussel doortrekken’ (De landelijke bewoningsvormen, 1964) en ging vervolgens in op een aantal zelf geformuleerde vragen: Hoe kan je collectief, maar ook kwalitatief, wonen op schaal van het dorp? Hoe kan de identiteit van een gemeenschap worden ingezet voor het herdenken van de dorpsstructuur? Hoe kan het steeds uitbreidende zorginstituut zich beter integreren in het dorp en dus de gemeenschap? Welke koppelkansen rond klimaatuitdagingen kunnen we meenemen in dit transformatieproces?
Gezien de Vlaamse verkavelingswoede van de afgelopen decennia en de recentere verappartementiseringsgolf zijn zowel de open ruimtes in het landschap als de woonkernen binnen het buitengebied er kwalitatief sterk op achteruit gegaan, stelt Verbakel. Samen met het Turnhoutse architectuurcentrum AR-TUR deed hij onderzoek naar concrete ingrepen om deze dorpen op een kwalitatieve manier te verdichten. Deze inzichten zijn gebundeld in de publicatie Toolbox dorpse architectuur (2021). In dit ‘ontwerphandboek’ worden concrete instrumenten beschreven om een kwalitatieve dorpse verdichting te realiseren.
Violette Schönberger hield voornamelijk een pleidooi om direct betrokken burgers aan weerszijden van de grens bij elkaar te brengen in een gemeenschappelijke dialoog over de grote vragen in het buitengebied. Aangezien het Brabants Kempense landschap over de nationale grens doorloopt en ook mens en dier zich hier vrij kunnen bewegen, vindt Schönberger het belangrijk om te denken vanuit de lokale gemeenschap. Bovendien pleit ze voor het zoeken naar meervoudige oplossingen. Zoals de NASA na een jarenlang, duur en bureaucratisch onderzoekstraject uiteindelijk een ‘space pen’ ontwikkelde (een pen die ook schrijft in gewichtsloosheid), gebruikten de Sovjets een potlood. Met deze metafoor duidde Schönberger haar visie op wonen in het buitengebied waarbij een grensoverschrijdend burgerberaad met lokale kennis efficiëntere en breder gedragen oplossingen kan aandragen.
‘Vandaag was de eerste fysieke bijeenkomst van ons platform en ik sta versteld van hoe divers de aanwezigen zijn en hoe rijk dit de dialoog vaak maakt.’ – Edith Wouters (AR-TUR, Turnhout)
Aan het eind van de bijeenkomst stelden enkele deelnemers om een eigen Buitenkans manifest op te stellen. Dat zou wellicht gekoppeld kunnen worden aan het betoog van de Nederlandse rijksbouwmeester en de Vlaamse Bouwmeester. Nog anderen stelden voor de belangrijkste lessen uit de (nog op te zetten) projecten te bundelen om zo kennis te delen en anderen te inspireren.
Als afsluiting van deze inspirerende dag in de LocHal ging gespreksleider Bart Cosijn met zijn gehoor in gesprek over de uitkomsten van de besproken
thema’s . De algemene consensus: Buitenkans is een uitzonderlijk project
en vervult een reële en noodzakelijke rol. Als onafhankelijk platform kan het
de kennisuitwisseling over grensoverschrijdende ruimtelijke opgaven op een
proactieve en co-creatieve manier faciliteren. De vorm waarin dat gebeurt, is
nog open, maar binnenkort laat Buitenkans zeker weer van zich horen.
Het volledige verslag kan je hier of via de website van Buitenkans lezen.
